Ngày 2/9/1945, tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (nay là Cộng Hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam). Bưu điện Việt Nam ra đời từ ngày đó và đã phát hành tem bưu chính, thường gọi là tem thư. Những chiếc tem thư nhỏ bé, xinh xắn và tinh xảo giúp chúng ta nhận biết một cách sống động và đẹp mắt về một chuyên đề, một đất nước, một thời đại, tâm hồn, trí tuệ và hoạt động của con người trong quá khứ và hiện tại trên con đường phát triển và tiến bộ.
Cách đây 70 năm về trước, để kỷ niệm một năm Cách mạng tháng 8 và Quốc khánh độc lập đầu tiên, ngành Bưu chính Cách mạng Việt Nam phát hành một bộ tem với chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh (T 58-62) theo Sắc lệnh số 172-SL ngày 27/8/1946 của Chủ tịch Chính phủ. Trong bộ tem có 2 tem phụ thu Cứu quốc để ủng hộ quỹ Quốc phòng (T 61-62). Người có vinh dự được vẽ mẫu tem đầu tiên này là cố họa sĩ Nguyễn Sáng, lúc này mới 23 tuổi, quê ở Mỹ Tho, Tiền Giang. Yêu nước và kính yêu vô hạn đối với Bác Hồ, ông đã tập trung tài trí vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, đúng yêu cầu tem thư: chi tiết, đặc trưng và chính xác cao, đúng chất đồ hoạ, phù hợp với điều kiện in khó khăn, thiếu thốn của những ngày đầu dựng nước. Đây là lần đầu tiên chiếc tem thuần chất của nước ta mang trên mình hai chữ “Việt Nam” cùng với vị lãnh tụ vĩ đại đã sáng lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vì vậy, những chiếc tem thư này càng có ý nghĩa về nhiều mặt: kinh tế, chính trị, văn hóa, nghệ thuật…đánh dấu một mốc lớn đối với ngành Bưu điện nói riêng và đối với đất nước nói chung.
Chế độ dân chủ cộng hòa vừa ra đời, Chính phủ Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu đã kêu gọi toàn dân đoàn kết chống nạn đói, nạn mù chữ, những thảm họa xã hội từ trong chế độ cũ, và đoàn kết bảo vệ nền độc lập dân tộc mới giành được. Trên con tem, phần nguyên giá dùng để trả cước phí gửi bưu chính, phần phụ thu cứu quốc (Cứu đói, Dân sinh, Chống nạn mù chữ, Quốc phòng, Binh sĩ bị nạn) để ủng hộ những phong trào yêu nước đó của quần chúng nhân dân. Mua tem có phụ thu cứu quốc là do tự nguyện. Phụ thu cứu quốc là do đoàn thể quần chúng, các tổ chức xã hội như Hội cứu đói, Hội Bình dân học vụ, Hội Đời sống mới, Hội Binh sĩ bị nạn, cơ quan Cứu tế y tế đề nghị, được Hội đồng Chính phủ thỏa thuận và được Chính phủ ra Sắc lệnh cho phép ngành Bưu chính Cách mạng Việt Nam phát hành tem thư có phụ thu Cứu quốc.
Thực dân đế quốc quay trở lại vũ trang xâm lược đất nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khởi đầu từ miền Nam rồi mở rộng ra cả nước. Chiếc tem thư phát hành đầu tiên trong cuộc kháng chiến toàn quốc là chiếc tem kỷ niệm lần thứ 59 ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phát hành 3.000.000 bản (T63) theo Sắc lệnh 39-SL ngày 21/5/1949 của Chủ tịch chính phủ. Hình vẽ trên tem là chân dung Hồ Chí Minh, công dân số một nước Việt Nam độc lập. Tem in trên giấy dó, sản phẩm của nghề làm giấy thủ công cổ truyền, nguyên liệu từ vỏ cây dó, cây dó được trồng nhiều ở vùng đồi miền Bắc Việt Nam, chuyên dùng để làm giấy. Mực in cũng chế biến từ những nguyên liệu sẵn có trong khoáng sản và thực vật ở nước ta. Tem in màu nâu đất, nâu sỏi, màu sắc thân thuộc của nông dân Việt Nam từ ngàn xưa. Mọi công việc để tiến hành sản xuất ra chiếc tem đều tiến hành lưu động và phân tán. Kỹ thuật sản xuất và hình thức chiếc tem thô sơ, đơn giản nhưng đậm đà màu sắc dân tộc và mang nặng dấu ấn của cuộc kháng chiến gian khổ và tự lực gánh sinh.
Đến cuối năm 1950, một con tem với cùng hình vẽ đó phát hành 5.000.000 bản (T64), theo Sắc lệnh 186-SL ngày 20/12/1950 của Chủ tịch Chính phủ. Tem giá 5 đồng, thích ứng với giá cước gửi một thư thời kỳ đó. Lần phát hành này tem in màu đỏ son, đỏ gạch chắc khỏe và tươi đẹp. Cũng in trên giấy dó lụa màu vàng ngà nhưng mỏng nhẹ, mượt mà và bóng bẩy hơn giấy in tem T63 phát hành năm 1949.
Từ năm 1951-1954, theo đà thắng lợi mọi mặt và từng bước vững chắc của cuộc kháng chiến, nhu cầu thông tin liên lạc của nhà nước và nhân dân phát triển, tổ chức và hoạt động bưu chính ngày càng ổn định và mở rộng, nên tem thư cũng được phát hành nhiều hơn, kỹ thuật, hình thức tốt hơn và thêm nhiều thể loại tem mới.
Đến các thời kỳ sau này, để bày tỏ lòng biết ơn của nhân dân đối với vị lãnh tụ cao cả của dân tộc Việt Nam, Bưu chính Việt Nam đã phát hành những bộ tem thư đặc biệt nhân dịp ngày 19 tháng 5 như một lời chúc thọ thành tâm nhất của triệu người dân Việt Nam gửi tới Bác. Nhiều họa sỹ tài danh đã khắc họa hình tượng Bác rất thành công trên những cánh tem. Không chỉ là nguồn cảm hứng cho các họa sỹ thiết kế tem trong nước, hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng là một đề tài cho những họa sỹ khắp năm châu thể hiện, đi cùng những sự kiện của dân tộc Việt Nam và với sự nghiệp của Người.
Cho đến nay, đã có khoảng 15 quốc gia, vùng lãnh thổ phát hành tem bưu chính về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Với tổng số gần 20 bộ tem, như: Cuba, Liên Xô (cũ), Lào, Ấn Độ, Algeria, CHDC Đức, Triều Tiên, quần đảo Marshall, Dominica liên hiệp, Rwanda, Madagascar… Ông Hoàng Anh Thi - Chủ nhiệm CLB sưu tập tem VietStamp, đồng thời cũng là nhà sưu tập tem đã “theo đuổi” mảng tem thế giới về Bác Hồ hơn chục năm qua cho biết, bộ tem đầu tiên của thế giới về Hồ Chủ tịch chính là bộ tem “Kỷ niệm 80 năm ngày sinh Hồ Chí Minh” được Cuba phát hành ngày 19/5/1970 nhằm tôn vinh, bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với người con ưu tú của dân tộc Việt Nam, người bạn lớn của nhân dân thế giới.
Ngày nay có nhiều cuộc triển lãm tem thư mang hình Hồ Chí Minh. Đặc biệt trên mảnh đất Nghệ An, quê hương của Người, đã từng có một cuộc triển lãm tem mang tên “Triển lãm tem bưu chính Nghệ An 2010 - Đảng quang vinh, Bác Hồ vĩ đại” nhân dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890-2010). Mỗi con tem nhỏ hay cả bộ tem đều như đã lắng đọng, gom góp lại một phần trong cuộc đời hoạt động không mệt mỏi, một nhân cách tỏa sáng trong con người Hồ Chí Minh.
Hàng ngàn mẫu tem của Việt Nam và nhiều nước trên thế giới mang hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã giới thiệu, chuyển tải đến đông đảo người dân những hiểu biết về thân thế, sự nghiệp và tư tưởng đạo đức cao đẹp của người.
Nguyễn Yên