Nguyễn Đức Thuận tên thật là Bùi Phong Tư, quê làng Bản Ngũ, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Ông xuất thân công nhân, năm 1936 tham gia phong trào thợ thuyền ở Hà Nội, năm 1937 gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương. Năm 1940, là ủy viên trong Thành ủy Hà Nội, cuối năm 1940 bị bắt, kết án 15 năm khổ sai đày lên nhà tù Sơn La, đến cuối năm 1943 bị đày ra Côn Đảo. Năm 1945, ông được đón về đất liền, cử giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Thủ Dầu Một (nay là thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương). Năm 1947, ông làm Bí thư Xứ ủy Nam Bộ... Sau hiệp định Genève, ông ở lại miền Nam, đến năm 1956 bị bắt đày Côn Đảo lần thứ hai.
Trở về từ nơi bị lưu đày, sau khi thống nhất đất nước, năm 1976 ông là Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư kí Tổng Công đoàn Việt Nam nay là Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, rồi giữ chức Chủ tịch. Năm 1985, ông trở thành ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông mất năm 1985 tại Hà Nội, thọ 69 tuổi.
Nguyễn Đức Thuận có một cuốn tự truyện duy nhất và khá nổi tiếng tại miền Bắc lúc in lần đầu là cuốn Bất khuất. Cuốn sách này thuật lại toàn bộ thời gian ông bị bắt và chịu tù đày của Chính quyền Việt Nam Cộng hòa; từng gây chấn động cả nước và quốc tế về sức chịu đựng khó tin của một người chiến sĩ. Sách được xuất bản lần đầu vào tháng 4 năm 1967 với 210.000 bản in tại miền Bắc. Những năm sau đó, NXB Ngoại văn đã dịch tác phẩm Bất khuất ra 5 ngôn ngữ khác (Anh, Hoa, Nga, Pháp và quốc tế ngữ), in với số lượng lớn phát hành ra nước ngoài, gây sự chú ý của dư luận thế giới. Cuốn sách được xem là một tác phẩm có giá trị nên đã được tái bản nhiều lần.
Vợ ông là bà Nguyễn Thị Phương Nhu, con một nhà giáo ở Bình Định, năm 1945, chị 18 tuổi, cùng gia đình vào Sài Gòn sinh sống. Năm 1946, bà tham gia hoạt động bí mật và được kết nạp vào Hội Phụ nữ cứu quốc Sài Gòn. Năm 1947, bà đã trốn nhà, thoát ly ra bưng biền, đến cơ quan Phụ nữ Nam Bộ, làm Uỷ viên thư ký Ban Chấp hành Phụ nữ Cứu quốc tỉnh Vĩnh Long. Lúc đó, bà là một trong 4 đại biểu của phụ nữ tỉnh đi dự Hội nghị cán bộ Phụ nữ Nam Bộ họp vào đầu năm 1950 tại xã Vĩnh Thuận Đông, huyện Long Mỹ, tỉnh Rạch Giá, giữa rừng U Minh Thượng và U Minh Hạ. Đến tham dự hội nghị, có cả đồng chí Lê Đức Thọ ở Trung ương cử vào, đồng chí Lê Duẩn, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ và đồng chí Nguyễn Đức Thuận, Phó Bí thư xứ uỷ Nam Kỳ. Sau hội nghị, đồng chí Lê Đức Thọ mời bà ở lại làm việc trong Ban Tuyên huấn Phụ nữ Nam Bộ và có ý tác thành với đồng chí Nguyễn Đức Thuận.
Ngày 4 tháng 2 năm 2008, ông được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Tên ông được dùng để đặt cho một con đường ở Hà Nội.
Nguyễn Thái An
Hà Tiến Thăng