Có thể nhận định, sách giữ một vai trò quan trọng trong đời sống nhân loại. Được phân loại theo nhiều lĩnh vực, thể loại phù hợp với từng lứa tuổi và in với nhiều thứ tiếng, nhiều ngôn ngữ khác nhau, sách cho ta kiến thức về rất nhiều vấn đề trong cuộc sống. Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, kỷ nguyên của công nghệ nghe nhìn đã và đang tác động đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có văn hóa đọc. Hiện nay, internet và các phương tiện nghe nhìn dường như đang có nhiều ưu thế hơn so với sách in. Với trẻ em ở nước ta, nhất là trẻ em thành thị ngày nay, say mê sử dụng các phương tiện nghe nhìn, các phim ảnh trên internet hơn là đọc một tập sách, hay một cuốn báo. Để khắc phục vấn đề này, chúng ta cần nhận thức rõ vai trò, ý nghĩa của việc đọc sách để hình thành thói quen đọc sách cho các em ngay khi ngồi trên ghế nhà trường.
Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách về phát triển văn hóa đọc như: Chỉ thị 42 ngày 15/8/2004 của Ban bí thư về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”; Quyết định số 284 của Thủ tướng Chính Phủ chọn ngày 21/4 hàng năm làm Ngày sách Việt Nam; Quyết định số 329 ngày 15/3/2017 của Thủ tướng về phê duyệt đề án Phát triển văn hoá đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; Luật Thư viện ra đời, trong đó khoản 1 Điều 30 quy định ngày 21 tháng 4 hằng năm là Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam. Thực hiện Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã triển khai nhiều hoạt động để thu hút thanh thiếu niên đến với việc đọc sách nhiều hơn.
Trong đó phải kể đến là Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát động rộng khắp trên toàn quốc. Cuộc thi là một hoạt động bổ ích dành cho các em học sinh, sinh viên trong cả nước nhằm khơi dậy niềm đam mê đọc sách, hình thành thói quen và kỹ năng đọc sách trong thế hệ trẻ. Là cơ hội cho các em học sinh thể hiện năng khiếu hội họa, khơi dậy tư duy sáng tạo, trí tưởng tượng qua việc học tập những điều hay lẽ phải, cảm thụ cái đẹp trong sách, góp phần hình thành đạo đức, nhân cách và lối sống. Từ đó rút ra được kinh nghiệm đọc sách hiệu quả và xây dựng các kế hoạch, biện pháp để khuyến khích mọi người đọc sách, góp phần lan tỏa tình yêu sách cho các em.
Hưởng ứng Cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” năm 2021 do Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch tổ chức phát động, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Nai đã phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh phát động Cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc năm 2021” tại các trường học trong toàn tỉnh. Được sự chỉ đạo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Nai, Thư viện tỉnh Đồng Nai chủ trì, tham mưu sở việc tổ chức, triển khai thực hiện và nhận bài dự thi từ ngày 01/6/2021 đến hết ngày 01/7/2021. Cuộc thi năm nay diễn ra trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, nên đã ảnh hưởng không nhỏ đến số lượng đơn vị trường học và thí sinh tham gia dự thi. Tổng số trường và số lượng bài tham gia Cuộc thi đều giảm so với năm 2020.
Về chất lượng, một số trường đã có các bài viết tham gia Cuộc thi được đầu tư khá bài bản. Điển hình như trường Trường TH -THCS-THPT Lê Quý Đôn - Long Bình Tân, Trường THPT Chuyên Lương Thế Vinh, Trường tiểu học Thiện Tân, huyện Vĩnh Cửu. Kết thúc thời gian triển khai, tổ chức Cuộc thi, Ban Tổ chức đã nhận được 2.295 bài dự thi của 45 Trường học trên địa bàn toàn tỉnh. Trong đó Cấp Tiểu học: 849 bài/26 trường; Cấp Trung học cơ sở: 885 bài/11 trường; Cấp Trung học phổ thông: 561 bài/08 trường. Qua vòng sơ khảo, Ban Tổ chức đã lựa chọn được 19 bài/20 giải cấp tỉnh gửi tham gia dự thi cấp quốc gia do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Bài dự thi thể hiện được sự sáng tạo trong cách thức thể hiện cũng như tình yêu sách mà các em đặt trong từng lời văn.
Tiêu biểu như bài dự thi của em Trần Minh Quân, học sinh lớp 1C Trường Tiểu học Thiện Tân, huyện Vĩnh Cửu. Những câu chữ tưởng chừng như rất ngây ngô, đơn thuần, nhưng lại ẩn chứa một ý nghĩa sâu sắc, thể hiện được tư duy nhạy bén. Để có được thành quả như vậy là nhờ sự nỗ lực của cả thầy và trò. Nhiều bài dự thi được chuẩn bị công phu, trình bày sạch sẽ, chữ viết đẹp, bố cục khoa học, nội dung cảm nhận sách có những góc nhìn mới mẻ, ý tưởng viết tiếp câu chuyện phong phú, hình thức trình bày hấp dẫn. Các bài dự thi đều thể hiện được sự hiểu biết về giá trị của việc ham đọc sách và đưa ra được các thông điệp, ý tưởng, hay rút ra được những bài học thông qua việc đọc sách giúp bản thân hoàn thiện hơn trong cuộc sống. Đây thực sự là sản phẩm tinh thần của mỗi thí sinh.
Tuy nhiên, có những bài thi chưa thực sự nghiêm túc. Vẫn còn một số trường chưa chú trọng, quan tâm đến việc phát động phong trào tham gia cuộc thi, không có học sinh nào tham gia. Một số trường tham gia theo tinh thần hình thức, thi cho có phong trào, chạy theo số lượng mà không quan tâm đến chất lượng. Nhiều bài dự thi làm rất sơ sài, các em chép bài của nhau, sao chép tài liệu trên internet…
Cuộc thi thực sự là sân chơi bổ ích và lý thú cho các em học sinh, sinh viên. Là nơi để chia sẻ những suy nghĩ, chiêm nghiệm của mình về kỹ năng đọc và khả năng cảm thụ văn chương. Hình thành và phát triển văn hóa đọc trong các nhà trường được coi là yếu tố quan trọng thúc đẩy quá trình học tập của học sinh. Từ đó, góp phần thiết thực nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, bồi dưỡng tâm hồn và lối sống lành mạnh cho các em. Thư viện tỉnh Đồng Nai hi vọng, cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” sẽ phát triển rộng hơn nữa, được các Trường học trong toàn tỉnh chú trọng và quan tâm nhiều hơn nữa, để cuộc thi thực sự phát huy được mục đích của mình.
Yên Yên