Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc là một trong những nội dung thực hiện Đề án "Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030", được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2017. Đây là hoạt động dành cho các em học sinh, sinh viên trên toàn quốc nhằm khơi dậy niềm đam mê đọc sách đối với lứa tuổi thanh thiếu niên nhi đồng, từ đó khuyến khích, thúc đẩy phong trào đọc sách trong thế hệ trẻ, hình thành thói quen và kỹ năng đọc sách, góp phần phát triển văn hóa đọc trong nhà trường và cộng đồng. Cuộc thi do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát động, tổ chức từ năm 2019, vòng sơ khảo được tổ chức tại các tỉnh, thành trong cả nước, vòng chung kết tổ chức tại Hà Nội.
Hưởng ứng Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức, trong những năm qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai đã phối hợp cùng Sở Giáo dục và Đào tạo, ban hành kế hoạch hàng năm, triển khai phát động tổ chức cuộc thi đến các trường học từ bậc tiểu học đến trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh. Sau mỗi năm tổ chức, đã thu hút hàng ngàn thí sinh tham gia. Cuộc thi đã thực sự trở thành một sân chơi bổ ích, một diễn đàn để các em học sinh chia sẻ về kinh nghiệm đọc sách hiệu quả cũng như những ý tưởng, giải pháp khuyến đọc và dự án phát triển văn hoá đọc của mình.
Hành trình Đại sứ Văn hoá đọc tỉnh Đồng Nai tính đến nay đã 5 năm, chúng ta hãy cùng điểm lại những kết quả đạt được từ Cuộc thi cũng như những khó khăn, hạn chế, rút ra những kinh nghiệm để nâng cao chất lượng hơn cho những cuộc thi của những năm tiếp theo.
Trên thực tế từ năm 2019 đến nay, tỉnh Đồng Nai đã tổ chức triển khai Cuộc thi trong 4 năm, kết quả như sau: có tổng số 170 trường tham gia dự thi (trong đó: 86 trường tiểu học, 48 trường Trung học cơ sở và 36 trường Trung học phổ thông); Tổng số bài dự thi – thí sinh là 9.585 bài (trong đó: Học sinh tiểu học 1.133 bài, học sinh Trung học cơ sở: 2.092 bài, học sinh Trung học phổ thông: 4.889 bài), với tổng số 88 bài bài dự thi đạt giải vòng sơ khảo, trong đó: học sinh tiểu học 16 bài, học sinh Trung học cơ sở 17 bài, học sinh Trung học phổ thông 55 bài. Ngoài ra, mỗi năm Ban tổ chức đều trao 02 giải tập thể, 01 giải dành cho trường có số thí sinh tham gia nhiều nhất và 01 giải dành cho trường có số thí sinh đạt giải nhiều nhất.
Đặc biệt, ở vòng Chung kết cuộc thi Đại sứ văn hoá đọc toàn quốc, tỉnh Đồng Nai có tổng số 58 bài dự thi được Ban Tổ chức lựa chọn gửi tham dự (trong đó: cấp tiểu học 07 bài, cấp Trung học cơ sở 8 bài, cấp Trung học phổ thông 43 bài), (do năm 2023 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch không tổ chức vòng chung kết nên tỉnh Đồng Nai không gửi bài tham gia). Kết quả ở vòng Chung kết trong 03 năm, Đồng Nai đã đạt tổng số 13 giải thưởng (01 giải chuyên đề, 03 giải nhì, 04 giải ba và 05 giải khuyến khích).
Để có được kết quả trên, đó là nhờ vào sự quan tâm và tạo điều kiện của Đảng ủy, Ban Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chỉ đạo Thư viện tỉnh kịp thời tham mưu, ban hành kế hoạch tổ chức Cuộc thi; sự phối hợp triển khai từ Sở Giáo dục và Đào tạo; sự chỉ đạo và phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị; sự cố gắng của Ban Tổ chức; sự nhiệt tình và công tâm của Ban Giám khảo; sự quan tâm của Ban Giám hiệu các trường và đặc biệt đó là sự nỗ lực của tất cả các thí sinh dự thi, đã cùng góp sức cho thành công của Cuộc thi qua các năm.
Theo đánh giá từ Ban Tổ chức Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc, qua mỗi năm tổ chức, số lượng và chất lượng bài dự thi tăng lên đáng kể. Nhất là năm 2021, mặc dù bị ảnh hưởng rất lớn từ đại dịch Covid – 19, song tỉnh Đồng Nai đã phát động và thu hút được 2.259 bài dự thi. Trong số 19 bài dự thi được xét chọn gửi tham gia vòng Chung kết do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tổ chức ở Hà Nội, trong đó có 4 thí sinh đạt 05 giải (01 giải Nhì, 01 giải Ba, 02 giải Khuyến khích và 01 giải Chuyên đề). Về cơ cấu giải thưởng, mỗi năm đều được Ban Tổ chức xem xét tăng lên (do chất lượng bài dự thi mỗi năm một tăng rõ rệt). Cụ thể: Năm 2020 và 2021 có 21 giải (2 giải tập thể và 19 giải cá nhân); năm 2022 có tổng số 31 giải (3 giải tập thể và 28 giải cá nhân) và năm 2023 có 32 giải (2 giải tập thể và 30 giải cá nhân).
Theo nhận định từ Ban Giám khảo, bài dự thi qua mỗi năm đều có sự đổi mới tiến bộ, có nhiều bài dự thi đạt chất lượng tốt, được đầu tư công phu, có sự sáng tạo, trình bày đẹp cả về nội dung và hình thức; một số video - clip dự thi được xây dựng sinh động; nhiều mô hình được đầu tư, tỉ mỉ, khéo léo với những ý tưởng độc đáo, sáng tạo; nhiều câu chuyện cảm động đã được chia sẻ bằng cảm xúc chân thành thể hiện sự hiểu biết, niềm đam mê đọc sách; các câu chuyện, bài thơ khuyến đọc đã được sáng tác, khẳng định vai trò của sách, báo và văn hóa đọc; nhiều ý tưởng, dự án, giải pháp cụ thể, thiết thực nhằm kêu gọi cộng đồng cùng tham gia đọc sách;…
Qua mỗi năm, với nhiều chủ đề thi khác nhau, Cuộc thi đã thu hút được đông đảo học sinh các trường học hào hứng tham gia, nhận thức sâu sắc và ý nghĩa của Cuộc thi. Có bài dự thi đạt giải Nhất tại Cuộc thi Đại sứ văn hoá đọc năm 2021, em Nguyễn Quốc Anh, học sinh lớp 10 Văn, Trường THPT Chuyên Lương Thế Vinh, Tp. Biên Hòa chia sẻ: “Đối với em, Đại sứ văn hoá đọc có lẽ không chỉ đơn thuần là một cuộc thi mà thực sự là một trải nghiệm vô cùng ý nghĩa. Tất cả cảm xúc ấy được đúc kết chỉ bằng 4 chữ giản đơn thôi: “Hành trình hạnh phúc”. Quả thực, cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc tỉnh Đồng Nai được mở ra không chỉ cho những bạn học sinh như em được bày tỏ tình yêu với sách, mà cũng là cơ hội cho chúng em lan tỏa thói quen đọc và yêu sách đến tất cả mọi người. Việc nâng cao Văn hóa đọc trong cộng đồng không phải là chuyện nay mai, mà điều ấy cần sự chung sức chung lòng của tất cả chúng ta. Những con số về hiện trạng đọc sách đã thôi thúc thế hệ trẻ chúng ta cùng cố gắng cho một tương lai tươi sáng hơn, cho một thế hệ biết trân trọng và yêu sách…!”.
Có cùng cảm nhận như Nguyễn Quốc Anh, em Nguyễn Thái Bình - học sinh lớp 12C1, trường THPT Lê Quý Đôn – Tân Mai, Tp. Biên Hoà vừa đạt giải Nhất Cuộc thi Đại sứ văn hoá đọc năm 2023 chia sẻ: “Cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc năm 2023 là một sân chơi vô cùng bổ ích, góp phần khuyến khích, thúc đẩy phong trào đọc sách, ươm mầm sáng tạo trong thế hệ trẻ, từ đó, giúp chúng em thay đổi nhận thức, bồi dưỡng nhân cách, tâm hồn và đổi mới lối sống của chính mình”. Bên cạnh đó, Thái Bình còn cho biết thêm: “Đến với cuộc thi, em chia sẻ cuốn sách “Không phải sói nhưng cũng đừng là cừu” của tác giả Lê Bảo Ngọc cùng với dự án “Tủ sách yêu thương”, nhằm mục đích thắp sáng ngọn lửa văn hóa đọc đến với những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn nhưng lại mang trong mình niềm yêu thích đọc sách. Đồng thời qua cuộc thi, em muốn kêu gọi tất cả mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, hãy dành tình yêu mến đến với từng trang sách, rèn luyện việc đọc sách mỗi ngày, lan tỏa văn hóa đọc nhiều hơn nữa trong cộng đồng”.
Có thể nói rằng, sau mỗi cuộc thi, các thí sinh đã ngày càng nhận thức được tầm quan trọng của việc gìn giữ và lan toả văn hoá đọc trong cộng đồng, càng có những ý tưởng sáng tạo trong kế hoạch khuyến đọc cũng như ấp ủ những ước mơ và hiện thực hoá chúng thành hành động cụ thể, thiết thực để phát triển văn hoá đọc phục vụ cộng đồng, lan toả sâu rộng hơn niềm vui yêu thích đọc sách trong mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ ngày nay. Hy vọng, bằng những hành động thiết thực, phù hợp với lứa tuổi của mình, các em tiếp tục truyền cảm hứng, niềm đam mê đọc sách đến với bạn bè, nhà trường cùng gia đình,... để văn hóa đọc ngày càng được lan tỏa sâu, rộng trong cộng đồng, góp phần thúc đẩy phong trào đọc sách cho thế hệ trẻ Đồng Nai.
Theo Ông Nguyễn Ngọc Thành – GĐ. Thư viện tỉnh - Trưởng ban Giám khảo Cuộc thi, bên cạnh những kết quả đạt được thì Cuộc thi còn những tồn tại, hạn chế như: Sức lan toả của Cuộc thi chưa thật sự sâu, rộng trong nhà trường; số lượng các trường tham gia và số lượng học sinh tham gia cuộc thi qua các năm còn rất hạn chế so với tổng số trường và tổng số học sinh trên địa bàn tỉnh. Việc tổ chức triển khai và phát động cuộc thi có năm còn chậm, do đó các trường khi triển khai đến các em học sinh tham gia gặp nhiều khó khăn vì đây là thời gian học sinh nghỉ hè. Một số trường tổ chức cho các em học sinh tham gia dự thi còn hình thức, bài dự thi chưa có sự đầu tư, chưa đáp ứng yêu cầu Thể lệ do Ban Tổ chức đề ra. Về chất lượng bài dự thi: Nhiều bài dự thi có nội dung còn sơ sài, một số bài sao chép từ internet, vi phạm về bản quyền; chưa có sự cân đối giữa các câu hỏi trong đề thi; chưa thống nhất về hình thức trong một số bài dự thi; một số giải pháp khuyến đọc, kế hoạch, dự án phát triển văn hóa đọc ở một số bài thi chưa phù hợp với lứa tuổi ở cấp đang học,… Thiết nghĩ, đây sẽ là kinh nghiệm quý để Ban Tổ chức có những giải pháp cụ thể để khắc phục được những hạn chế, tồn tại trên để Cuộc thi Đại sứ văn hoá đọc trong những năm tới được thành công rực rỡ hơn.
Có thể nói, qua mỗi mùa thi, Ban Tổ chức lại phát hiện được nhiều hơn những gương mặt Đại sứ văn hoá đọc tiêu biểu cho tỉnh nhà, tiếp tục ươm mầm để các em cùng toả sáng. Hy vọng, trong thời gian tới, ngành Văn hoá, Thể thao và Du lịch sẽ tiếp tục tổ chức các cuộc thi, các hoạt động nhằm khuyến khích đọc sách và lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng, để cuộc thi Đại sứ văn hoá đọc tiếp tục trở thành sân chơi bổ ích, hấp dẫn các em học sinh./.
Đinh Nhài