Ngày 5/6/1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước. Bước ngoặt lớn trong tư tưởng của Nguyễn Ái Quốc chỉ đến khi Người được đọc Sơ khảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lênin đăng toàn văn trên báo ngày 16 và 17/7/1920. Từ đó, Người ra sức truyền bá con đường cứu nước vào Việt Nam. Công tác tuyên truyền được Nguyễn Ái Quốc và các chiến sĩ cách mạng tiền bối lúc bấy giờ trực tiếp tiến hành bằng nhiều hình thức như: in ấn, xuất bản, phát hành tài liệu, sách, báo, truyền đơn, tổ chức lớp huấn luyện cán bộ…Đồng thời, các tổ chức cách mạng tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã lập ra những bộ phận chuyên phụ trách công tác tuyên truyền như đội ngũ những người làm công tác lý luận, những người làm công tác tuyên truyền, cổ động chính trị, những biên tập viên và phóng viên, những văn nghệ sĩ… Những hoạt động đó đã góp phần tích cực tiến tới sự kiện trọng đại trong lịch sử dân tộc: thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 3/2/1930.
Đặc biệt, ngày 1/8/1930, Ban cổ động và Tuyên truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam đã cho xuất bản tài liệu “Ngày Quốc tế đỏ 1/8” nhân dịp kỷ niệm Ngày Quốc tế đỏ 1/8, ngày đấu tranh chống chiến tranh đế quốc, bảo vệ hòa bình, bảo vệ Liên bang Xô viết, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc, kêu gọi binh lính đoàn kết với nhân dân, hưởng ứng cuộc đấu tranh chống chiến tranh đế quốc. Đây là tài liệu duy nhất, sớm nhất còn lưu lại cho đến nay đề rõ Ban cổ động và Tuyên truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam ấn hành. Tài liệu này khi vừa phát hành đã gây được dư luận rất lớn trong xã hội đương thời và có sức cổ vũ to lớn đối với quần chúng công nông nước ta đứng lên đấu tranh chống chiến tranh đế quốc, bảo vệ Liên bang Xô viết, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc. Kể từ ngày 1 tháng 8 đến tháng 10 năm 1930, cả nước đã nổ ra hàng trăm cuộc mít tinh, biểu tình của nhân dân ta chống chiến tranh đế quốc, ở một số nơi, hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng Cộng sản Việt Nam, binh lính đã không bắn vào quần chúng khi bị đưa đi đàn áp các cuộc biểu tình, mít tinh của nhân dân ta.
Từ đó, ngày 1/8 trở thành một cái mốc lớn trong lịch sử đấu tranh cách mạng của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, gắn liền với sự ra đời của một tài liệu lịch sử quý giá, đánh dấu một hoạt động rất có ý nghĩa trong công tác tư tưởng - văn hóa của Đảng. Xuất phát từ sự việc có ý nghĩa chính trị to lớn trên, Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương đã trình Thường vụ Bộ Chính trị Trung ương Đảng khóa VIII (năm 2000) và được Thường vụ Bộ chính trị quyết định lấy ngày 1/8 hàng năm làm Ngày Truyền thống công tác tư tưởng, văn hóa của Đảng. Năm 2007, sau khi Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương và Ban Khoa giáo Trung ương hợp nhất thành Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban bí thư Trung ương Đảng (khóa X) quyết định lấy ngày 1/8 hằng năm làm Ngày Truyền thống công tác tuyên giáo của Đảng.
Kể từ khi thành lập cho đến nay, công tác tuyên giáo đóng góp những thành tựu chủ yếu:
Trước hết, Ngành Tuyên giáo đã có nhiều đóng góp quan trọng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ và xây dựng đất nước. Trong thời kỳ mặt trận dân chủ, công tác tuyên giáo đã đóng góp phần quan trọng tạo ra một cao trào cách mạng sôi nổi, là cuộc tổng diễn tập thứ hai cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám về sau. Góp phần gắn chặt và phục vụ thiết thực cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và thắng lợi rất vẻ vang của nhân dân ta từ kháng chiến chống thực dân Pháp đến chống Mỹ cứu nước, công tác tuyên giáo đã thành công trong việc bồi dưỡng ý chí quyết tâm đánh giặc của con người Việt Nam.
Trong những năm qua, việc nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn nhằm xây dựng những luận cứ khoa học, góp phần hình thành hệ thống các luận điểm mới trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta. Trong sự nghiệp đổi mới, công tác tư tưởng, lý luận của Đảng đã cung cấp nhiều luận cứ khoa học cho việc xây dựng, bổ sung và phát triển đường lối đổi mới của Đảng; góp phần tăng cường sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Khoa học xã hội, nghiên cứu lý luận đã cung cấp những luận cứ khoa học góp phần khẳng định, vận dụng, bổ sung và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong gia đoạn hiện nay: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là một sự lựa chọn hợp quy luật, hợp lòng dân.
Đồng thời tích cực giáo dục, tuyên truyền có hiệu quả chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cùng đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước ta trong mọi giai đoạn cách mạng. Chính vì thế, trong thời gian qua đã xuất hiện nhiều phong trào thi đua sâu rộng, tạo nên khát vọng vươn lên làm giàu chính đáng của các tầng lớp nhân dân, đưa đất nước ta vượt qua mọi khó khăn, thách thức, đạt được nhiều thành tựu về kinh tế - xã hội; thực hiện xóa đói giảm nghèo có hiệu quả, đưa nước ta ra khỏi nhóm nước kém phát triển. Bên cạnh đó, Ban Tuyên giáo trung ương đã tham mưu xây dựng nghị quyết và tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là Bộ Giáo dục và Đào tạo để đưa quan điểm chú trọng nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước vào cuộc sống. Nhờ đó, khoa học và công nghệ đã có nhiều chuyển biến rõ rệt về năng suất, chất lượng và hiệu quả trong sản xuất. Trong lĩnh vực nông nghiệp, khoa học công nghệ cũng như nhiều ngành nghề khác đã đạt được nhiều thành tựu to lớn.
Từ những quan điểm của Đảng và các văn bản thể chế văn hóa của Nhà nước, văn hóa đã đi vào cuộc sống, phát triển khá mạnh mẽ. Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay là sự phát triển sáng tạo và thực tiễn trong sự nghiệp đổi mới của Đảng, trong đó có sự đóng góp tích cực và hiệu quả của Ngành Tuyên giáo. Công tác tuyên giáo luôn hướng đến con người, phấn đấu góp phần giải phóng tiềm năng con người. Tích cực tuyên truyền đến các thành viên trong toàn xã hội phải có trách nhiệm chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của người dân, khích lệ mọi người tiếp tục phấn đấu để con người thực sự trở thành động lực và mục tiêu trong quá trình phát triển.
90 năm qua kể từ ngày thành lập, công tác tư tưởng văn hóa nay là công tác tuyên giáo từng bước khẳng định là một trong những mặt công tác trọng yếu của Đảng. Đội ngũ các thế hệ cán bộ Ngành Tuyên giáo ngày càng lớn mạnh và trưởng thành nhanh chóng. Người làm công tác tuyên giáo luôn là lớp người đi trước và đi cùng với phong trào cách mạng của quần chúng, đấu tranh không mệt mỏi cho lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta. Ngày nay, đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo của Đảng không chỉ lớn mạnh về số lượng, chất lượng và dày dạn về kinh nghiệm mà còn hệ thống tổ chức chặt chẽ và rộng khắp từ cơ sở đến trung ương luôn là chỗ dựa vững chắc về mặt tinh thần cho toàn xã hội.
Yên Yên