Đồng khởi ở miền Nam nổ ra ở Bến Tre năm 1960, năm 1961 lan sang Sài Gòn – Gia Định, là mốc quan trọng của cách mạng miền Nam. Nhưng ngay từ rước Đồng khởi, Rừng Sác đã chuẩn bị rất sớm để cùng cả nước bước vào trận đụng đầu lịch sử với đế quốc Mỹ xâm lược. Đây là một nhánh rẽ của “con đường mòn Hồ Chí Minh trên biển”, đồng thời là nơi đứng chân của các lực lượng Cần Giờ và các vùng lận cận. Các nhà lãnh đạo, các chiến lược gia quân sự của ta đã nhận thấy phải bố trí ở vùng chiến khu Rừng Sác một lực lượng đặc công nước và đặc công bộ tinh nhuệ mới có khả năng phòng thủ và tấn công địch trên nước và cả trên bộ. Với những ý nghĩa đó, Bộ chỉ huy quân giải phóng miền Nam đã tiến hành thành lập Đặc khu Rừng Sác trong điều kiện hết sức khó khăn. Quyết định ngày 15/4/1966 quy định Đặc khu Rừng Sác là một khu quân sự đặc biệt. Đây là tập hợp 10 xã thuộc nhiều tỉnh khác nhau như Biên Hòa, Bà Rịa, Gia Định.
Đoàn 10 Đặc Công Rừng Sác ra đời và nhận sứ mệnh rất nặng nề, trong suốt kháng chiến chống Mỹ, suốt 9 năm liên tục (1966-1975) bám trụ địa hình rừng ngập mặn, thiếu nước ngọt, điều kiện ăn ở, sinh hoạt vô cùng gian nan. Trong khi đó, đế quốc Mỹ leo thang chuyển sang chiến lược “chiến tranh cục bộ” ở miền Nam, chúng đã thực hiện hàng loạt kế hoạch hiểm độc, dùng lực lượng Mỹ ngụy hỗn hợp, tinh nhuệ để càn quét hòng tiêu diệt lực lượng cách mạng, làm sạch địa bàn, với phương tiện chiến tranh hiện đại cả chất độc hóa học trải thảm xuống Rừng Sác và thiết lập một hệ thống đồn bốt nhằm tiêu diệt Trung đoàn 10 Đặc công Rừng Sác.
Giữa tình hình khó khăn, gian khổ, ác liệt như vậy, tập thể cán bộ chiến Đoàn 10 đã nêu cao tinh thần cách mạng tiến công, tinh thần tự lực tự cường chấp nhận mọi gian khổ hy sinh, vượt qua mọi thử thách, đoàn kết một lòng. Gần 10 năm đương đầu với những thử thách gian nguy, đoàn 10 dã anh dũng vượt qua nhiều chặng đường, lúc thắng lợi giòn giã, khi chịu đựng tổn thất hy sinh nặng nề. Song dưới sự lãnh đạo của Đảng, mà trực tiếp là Đảng ủy Đoàn; được nhân dân ủng hộ, che chở, giúp đỡ, cán bộ, chiến sĩ toàn Đoàn luôn nêu cao ý chí quyết chiến quyết thắng, trí thông minh và lòng quả cảm, tính mưu lược và sự kiên trì, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ.
Ngay từ đầu mùa khô năm 1975, cùng với toàn miền Nam, trung đoàn 10 bước vào thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị cho kế hoạch đánh địch với phương châm: đánh trúng, đánh đau, đánh hiểm, đánh thường xuyên, đánh liên tục; lợi dụng thời cơ đánh vào các mục tiêu trọng yếu, đạt hiệu suất chiến đấu cao, góp vào thành tích chung của chiến dịch. Phong trào phát huy truyền thống đơn vị anh hùng, thi đua giết giặc lập công, được phát huy mạnh mẽ trong khắp các đơn vị. Chiến sĩ Đoàn 10 đặc công Rừng Sác đã nỗ lực vượt bậc, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lịch sử của mình trong trận quyết chiến cuối cùng, góp phần giải phóng thành phố Sài Gòn, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Giai đoạn đầu tiếp quản và bảo vệ thành phố sau ngày giải phóng, Trung đoàn 10 đã chấp hành nghiêm kỷ luật quân đội, bảo vệ giữ gìn cơ sở vật chất kỹ thuật được phân công. Tích cực tham gia truy quét tàn quân địch, bắt nhiều nhóm phản động nổi dậy chống phá cách mạng và nhiều tổ chức vượt biên trái phép; tham gia xây dựng chính quyền cơ sở cách mạng, góp phần bảo vệ vùng cửa biển thành phố. Đồng thời sẵn sàng chi viện sức người, sức của cho cuộc chiến đấu bảo vệ tổ quốc ở biên giới Tây Nam và làm nghĩa vụ quốc tế giúp nhân dân Campuchia hồi sinh đất nước sau cuộc diệt chủng đẫm máu của đoàn phản động Pôn Pốt – Iêng Xari. Trung đoàn 10 đã tập trung chỉ đạo làm thông suốt tư tưởng cán bộ, chiến sĩ và thực hiện tốt nhiệm vụ chi viện cho tuyến trước. Cùng với lực lượng vũ trang thành phố hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ biên giới, để lại những ấn tượng tốt đẹp trong lòng nhân dân nước bạn.
Trong giai đoạn đổi mới, đất nước tiến lên xây dựng công nghiệp hóa, hiện dại hóa, Trung đoàn 10 qua nhiều thay đổi tổ chức biên chế, doanh trại, gặp nhiều khó khăn trong chỉ đạo và thực hiện nhiệm vụ công tác quân sự địa phương. Cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và công nhân viên Trung đoàn 10 luôn quán triệt sâu sắc đường lối quốc phòng toàn dân, đường lối chiến tranh nhân dân và các nghị quyết của Đảng, hiểu rõ chức năng nhiệm vụ của mình. Mặc dù vậy ở trong điều kiện nào, Trung đoàn vẫn phát huy được truyền thống tốt đẹp, vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Với chức năng nhiệm vụ là khung thường trực quản lý quân dự bị động viên, cán bộ chỉ huy và cơ quan chuyên môn đã có nhiều nỗ lực cố gắng nắm chắc nguồn dự bị động viên và cơ sở vật chất, phục vụ cơ quan cấp trên chỉ đạo công tác quân sự ở địa phương. Đặc biệt trong công tác xây dựng khu vực phòng thủ trên địa bàn cửa ngõ đông nam thành phố, thực hiện vận hành cơ chế phòng thủ, góp phần đánh bại âm mưu “diễn biến hòa bình” bạo loạn lật đổ của địch, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.
55 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Đoàn 10 là một chặng đường dài đầy thăng trầm, gian khổ và vinh quang đối với cán bộ, chiến sĩ Đoàn 10 đặc công Rừng Sác anh hùng. Trung đoàn 10 vinh dự được Đảng và Nhà nước tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác. Lịch sử vẻ vang của Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác đã tạo cho Trung đoàn 10 bước tiếp chặng đường mới đầy thử thách khó khăn, góp phần xứng đáng vào thành tích to lớn của Lực lượng vũ trang Thành phố Hồ Chí Minh trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
Yên Yên