Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh là tổ chức của thiếu nhi Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phụ trách hướng dẫn. Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh là tổ chức nòng cốt trong các phong trào thiếu nhi, là lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, lực lượng dự bị của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Nhân kỷ niệm 80 năm xây dựng và trưởng thành, Thư viện tỉnh Đồng Nai xin giới thiệu sơ lược về lịch sử hình thành và trưởng thành của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Ngày 15/5/1941 tại thôn Nà Mạ, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng,Hội Nhi đồng Cứu quốc (nay là Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh) được thành lập và được gia nhập Mặt trận Việt Minh, hoạt động theo điều lệ của Mặt trận Việt Minh với nội dung: “Dự bị đánh Tây, đánh Nhật làm cho Việt Nam hoàn toàn độc lập".
Ngày đầu tiên thành lập, Đội chỉ có 5 đội viên. Sau này, Đội đã phát triển không ngừng, đã đáp ứng nhu cầu tất yếu của lịch sử đất nước trong thời kỳ chống giặc xâm lược, bảo vệ Tổ Quốc. Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh ra đời, đã tập hợp đông đảo thiếu nhi vào một tổ chức thống nhất từ Trung ương đến địa phương dưới sự hướng dẫn, phụ trách của Đoàn thanh niên, giáo dục các em theo tinh thần cách mạng và coi các em là một lực lượng cách mạng. Đồng thời, Đội là tổ chức nòng cốt trong các phong trào thiếu nhi, là lực lượng dự bị chủ lực của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh.Đội đã có nhiều đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo từng thời kỳ lịch sử, Đội đã được đổi tên cho phù hợp với yêu cầu của cách mạng và nguyện vọng của thiếu niên, nhi đồng, cụ thể như sau:
Ngày 15/5/1941 tổ chức Hội Nhi đồng Cứu quốc được thành lập. Đến giữa năm 1946, hợp nhất hai tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong và Hội Nhi đồng Cứu Quốc thành Đội Thiếu nhi Cứu quốc.Đổi sang tên Đội Thiếu nhi Tháng Tám vào năm 1949. Sau đó, Đội Thiếu nhi Tháng Tám tách thành Đội Nhi đồng Tháng Tám và Đội Thiếu niên Tiền phong vào tháng 2 năm 1950. Đến tháng 3 năm 1951, tại hội nghị cán bộ Đoàn đã quyết định đổi tên thành Đội Thiếu nhi Tháng Tám.Ngày 4/11/1956, Đội Thiếu Nhi Tháng Tám đổi tên thành Đội Thiếu niên Tiền phong Việt Nam. Cuối cùng, vào ngày 30/01/1970,Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết đổi tên thành Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Có thể nói, từ khi được thành lập cho đến nay, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh luôn được Đảng, Nhà nước và đặc biệt là Bác Hồ kính yêu quan tâm, chăm sóc và rèn luyện, dẫn dắt Đội ta ngày càng phát triển vững mạnh.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã luôn dành tình cảm đặc biệt, quan tâm và chăm lo đến Đội Thiếu niên Tiên Phong. Người gửi nhiều bức thư dạt dào tình cảm. Người gửi trăm nỗi nhớ, ngànsợi thương và đặt nhiều kỳ vọng vào thiếu nhi Việt Nam. Người từng mong, các em sẽ là những mần non tương lai, là chủ nhân của đất nước Việt Nam thân yêu. Người khuyên nhủ các em hãy “ra công mà học tập – mai đây sẽ giúp nước non nhà”,… Đặc biệt là, nhân kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Đội Thiếu Niên Tiền Phong Việt Nam (năm 1961), chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư chúc mừng và ân cần động viên, căn dặn các cháu thiếu niên, nhi đồng cả nước. Trong đó, Ngườiđặc biệt căn dặn các cháu năm điều:
“Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào.
Học tập tốt, lao động tốt.
Ðoàn kết tốt, kỷ luật tốt.
Giữ gìn vệ sinh.
Thật thà, dũng cảm”
Và rất nhiều thương nhớ Người gửi cho thiếu niên, nhi đồng Việt Nam trong những lần gặp mặt, thăm hỏi, những bức thư, lời căn dặn,…v.v.
Những lời dặn dò, nhắn nhủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã là mục tiêu phấn đấu rèn luyện của mỗi đội viên, là niềm tin, hy vọng để mỗi đội viên vượt qua những khó khăn, phát huy hết khả năng tư duy, sở trường của mình trong học tập, thể dục thể thao và trong lao động. Những lời Bác dạy là kim chỉ nan dẫn đường, chỉ lối cho Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh đi từ thắng lợi này, đến thắng lợi khác, hoàn thành mọi nhiệm vụ gian khó mà Đảng và Nhà nước giao phó.
Lịch sử oanh liệt hào hùng của dân tộc Việt Nam đã sinh thành và giáo dưỡng nên những thiếu niên anh hùng, bất khuất, hǎng hái tham gia cách mạng và kháng chiến.Có những thiếu niên, nhi đồng đã oanh liệt hy sinh khi Tổ quốcgọi tên mình, như thiếu niên anh hùng Kim Đồng, Lê Vǎn Tám, Vừ A Dính, Lý Tự Trọng, Võ Thị Sáu,… Những thiếu niên anh hùng ấy đã là tấm gương sáng ngời để lớp lớp thế hệ trẻ noi gương, gắng sức học tập, tu dưỡng đạo đức, dựng xây quê hương đất nước ngày càng văn minh và hiện đại hơn.
Không chỉ góp phần quan trọng trong công cuộc bảo vệ hòa bình của Tổ quốc, khi hòa mình lặp lại, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh còn góp công lớn trong việc khích lệ, động viên các em thiếu niên, nhi đồng chǎm ngoan học giỏi. Đội luôn tích cực tổ chức nhiều phong trào như: học tập tốt, lao động tốt, đoàn kếttốt, kỷ luật tốt,…v.v để các đội viên có động lực tiến lên. Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh luôn khen thưởng kịp thời với những đội viên xuất sắc. Đồng thời, động viên, sẻ chia với những đội viên còn gặp nhiều khó khăn. Lâu dần, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh như tổ chức sinh hoạt tin cậy và thân thiện của thiếu niên, nhi đồng Việt Nam.
Với những cống hiến lớn lao ấy, tháng 5/2001, nhân kỷ niệm 60 năm ngày thành lập, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh đã được Nhà nước trao tặng Huân chương Sao vàng. Thành tích đó đã đánh dấu một mốc son chói lọi trên con đường phát triển của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và lớp lớp thiếu nhi Việt Nam.
Không chỉ vậy, nhân kỷ niệm 80 năm Ngày thành Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh (15/5/2021), Hội đồng Đội Trung Ương đã công bố Logo (biểu trưng) kỷ niệm.Với mỗi đội viên Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh nói riêng, hướng về logo của Đội là hướng về lịch sử oanh liệt, hào hùng, đậm chiến công kiên cường, bất khuất của lớp lớp đội viên đi trước, đã hi sinh, cống hiến cho chúng ta cuộc sống hòa bình và độc lập như ngày hôm nay.
Phát huy truyền thống vẻ vang ấy, thiếu niên tiền phong hôm nay nguyện tiếp bước truyền thống anh hùng, bất khuất, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, ra sức học tập, tu dưỡng về đạo đức, góp phần xây dựng quê hương, đất nước ngày càng hùng mạnh, có thể sánh vai với các cường quốc trên thế giới như tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu.
Hằng Nga