Tính đến năm 2016, cây cao su đã được trồng trên vùng đất Đồng Nai đúng 110 năm (1906-2016). Trong khoảng thời gian từ khi thành lập đến trước năm 1975, đội ngũ công nhân cao su luôn là lực lượng đồng hành cùng với cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc vô cùng gian khổ và anh dũng, đặc biệt từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Cuộc đấu tranh giải phóng giai cấp của đội ngũ công nhân cao su gắn bó chặt chẽ với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, cùng nhân dân cả nước viết nên những trang sử vẻ vang nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc.
Ngược dòng lịch sử, vào những năm cuối thế kỷ thứ IX đầu thế kỷ XX, thực dân Pháp đã thành lập hàng loạt các công ty cao su ở miền Đông Nam bộ trong công cuộc khai thác và bóc lột thuộc địa lần thứ nhất. Lúc bấy giờ người ta thường ví đồn điền cao su ở miền Đông Nam Bộ như “địa ngục trần gian”, nơi mà mỗi cây cao su mọc lên là có một người công nhân Việt Nam ngã xuống. Công nhân làm việc rất cực khổ, cơm không đủ no, áo không đủ mặc, bị bóc lột đến tận xương tủy, ngày làm việc trên 12 giờ, ốm đau không được chữa bệnh, thiếu thốn trăm bề.
Máu xương, mồ hôi nước mắt của nhiều công nhân đồn điền cao su đổ xuống để bón cho những lô cao su bạt ngàn xanh tốt của chủ tư bản Pháp. Đúng như nhà thơ Tố Hữu đã viết:
Bán thân đổi mấy đồng xu
Thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng
Từ khổ đau mà công nhân trong các đồn điền đứng lên chống lại chế độ lao động hà khắc, chống lại sự đối xử dã man, tàn bạo của bọn tư bản đồn điền với nhiều hình thức và ở mức độ khác nhau. Những cuộc đấu tranh thường diễn ra đơn lẻ, thiếu sự lãnh đạo và phương pháp cách mạng, nên chưa kết thành một phong trào đấu tranh chung. Các cuộc đấu tranh này thực chất là đấu tranh giai cấp nhưng chỉ mới là những phản kháng mang tính tự phát, ý thức giác ngộ chưa cao. Do vậy, hầu hết đều bị đàn áp đẫm máu, rất cần có một tổ chức Đảng tiên phong lãnh đạo. Trong thời điểm đó, tổ chức Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội đang triển khai thực hiện một cuộc vận động lớn “vô sản hóa”. Tất cả các đảng viên, thanh niên đi về nông thôn, nhà máy, hầm mỏ, đồn điền lao động, thâm nhập vào quần chúng để tuyên truyền giác ngộ cho họ con đường giải phóng, con đường cách mạng. Các đồn điền cao su miền Đông Nam Kỳ được Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội chọn làm địa bàn chủ yếu để thực hiện “vô sản hóa”.
Càng khó khăn bao nhiêu tinh thần cách mạng của công nhân cao su càng rực sáng bấy nhiêu. Trong gian khổ hy sinh, trong chết chóc tù đày, người công nhân cao su vẫn một mực gắn bó với cách mạng, vẫn thủy chung chiến đấu. Qua những chặng đường đấu tranh anh dũng, ngoan cường đầy gian khổ hy sinh, đội ngũ công nhân cao su Đồng Nai ngày một trưởng thành và lớn mạnh, luôn xứng đáng là lực lượng tiền phong, là đội quân chủ lực của cách mạng ở chiến trường miền Đông gian lao mà anh dũng.
Đất nước hoàn toàn giải phóng, với địa vị mới và khí thế mới của người chiến thắng, đội ngũ công nhân cao su Đồng Nai chung tay khắc phục hậu quả chiến tranh, công nhân cao su tích cực ra sức khôi phục lại sản xuất và ổn định đời sống, phát triển vườn cây cao su, ứng dụng khoa học kỹ thuật trong lao động sản xuất, đóng góp nhiều công sức cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Những trang sử đấu tranh vẻ vang của công nhân cao su Đồng Nai là xương máu, là sự gian khổ hy sinh của biết bao thế hệ cán bộ, đảng viên và công nhân xây dựng, vun đắp nên. Đó là tài sản vô cùng quý báu. Bác Hồ đã nói: “Dân ta phải biết sử ta / Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”. Lê Nin, lãnh tụ vĩ đại của giai cấp công nhân thế giới cũng đã từng chì rõ: “Đối với người công nhân giác ngộ, không có nhiệm vụ nào quan trọng hơn nhiệm vụ hiểu biết phong trào của chính giai cấp mình, hiểu biết bản chất, mục đích, nhiệm vụ, điều kiện và những hình thức hoạt động thực tiễn của phong trào đó”.
Không những trong thời chiến công nhân cao su đấu tranh anh dũng, chiến đấu kiên cường mà trong thời bình công nhân cao su Đồng Nai cũng hăng say sản xuất góp phần không nhỏ trong phát triển kinh tế và xây dựng đất nước. Trong những năm qua, xác định công tác thi đua khen thưởng là động lực thúc đẩy các hoạt động sản xuất đạt hiệu quả cao, nâng cao đời sống người lao động. Công ty cao su Đồng Nai đã phát động thi đua trong sản xuất bằng những phong trào thi đua cụ thể như: Hoàn thành vượt mức kế hoạch sản lượng; Thực hiện đúng các quy trình kỹ thuật nâng cao năng suất sản lượng vườn cây; Giữ vững quy trình chế biến, tiết kiệm vật tư, hạ giá thành chế biến và ổn định chất lượng sản phẩm. Chú ý tập trung vào chương trình trọng điểm như đầu tư thâm canh vườn cây về chiều sâu, nâng chất lượng và cơ cấu lại chủng loại sản phẩm, đổi mới, phát triển đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao hiệu quả doanh nghiệp. Cao su Đồng Nai đã cụ thể hóa phong trào thi đua yêu nước trong lao động sản xuất để phong trào thực sự lan tỏa mạnh mẽ từ Tổng công ty đến các nông trường, tổ đội và công nhân. Phong trào đã khích lệ tính sáng tạo và chủ động của mỗi cá nhân và tập thể trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Từ đó, hun đúc thêm niềm tự hào trong lòng mỗi người về truyền thống vẻ vang của ngành cao su, tô đậm thêm tình yêu ngành và tình yêu Tổ quốc. Qua đó chúng ta cùng cảm nhận rằng: Dòng sữa trắng từ lòng đất mẹ đã được người công nhân cao su nâng niu gìn giữ và lưu truyền từ đời này qua đời khác – cũng tựa như ý chí kiên cường và tình yêu đất nước luôn là dòng máu nóng trong tim mỗi người con đất Việt…
110 năm qua là những trang sử hào hùng, ghi lại truyền thống vẻ vang của ngành cao su nói chung và công nhân cao su nói riêng, thông qua đó rút ra những bài học kinh nghiệm trong đấu tranh cách mạng, xây dựng bảo vệ Tổ quốc đồng thời nâng cao lòng tin tưởng, tự hào cho cán bộ, đảng viên và công nhân, giáo dục truyền thồng cách mạng cho các thế hệ trẻ noi theo.
Phan Hương